«Бекітемін»

                                                                                                                            Бас дәрігер

  ШЖҚ МКК «Жамбыл облыстық

    психикалық денсаулық орталығы»

                                                                                                       ____________ С.Д. Жетібаев 

  Ауруханаға жатқызу және стационарлық көмек алу шарттары мен тәртібіШЖҚ МКК «Жамбыл облыстық психикалық денсаулық орталығы» 

1. Стационарлық клиникалық бөлімшелерге жатқызу үшін мыналар негіз болып табылады:

1) психиатрдың (наркологтың) психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар адамды стационарлық жағдайда тексеру немесе емдеу үшін жіберуі;

2) сот-тергеу органдарының, әскери-дәрiгерлiк комиссиялардың нұсқауы бойынша, сондай-ақ адамның өзiнiң жазбаша өтiнiшi бойынша психикалық және мiнез-құлық бұзылыстары диагнозын анықтау үшiн стационар жағдайында тексеру жүргiзу қажеттiлiгi;

3) психоактивті заттарды қолданудан туындаған психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар адамдарды мәжбүрлеп емдеу туралы соттың заңды күшіне енген шешімі;

4) 2014 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі) 93-бабында көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы соттың қаулысы, ол заңды күшіне енген. күш. 

2. Стационарлық клиникалық бөлімшелерге жатқызу шұғыл немесе жоспарлы негізде жүзеге асырылады.

3. Психоактивті заттарды және (немесе) медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудан туындаған психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар адамдарды мәжбүрлеп емдеуге арналған стационарға жатқызу соттың заңды күшіне енген тиісті шешімі/қаулысы болған кезде жоспарлы түрде жүзеге асырылады. 

4. 2014 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 511-бабында реттелетін қауіпсіздік шараларын жүзеге асыру үшін психикасы мен мінез-құлқы бұзылған адамдарды ауруханаға жатқызу тиісті соттың қатысуымен стационарлық клиникалық бөлімшелерде жүзеге асырылады. заңды күшіне енген шешім. 

5. Психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар адамды стационарға жатқызу «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.

6. Стационарлық клиникалық бөлімшелерге жатқызуға жалпы қарсы көрсетілімдер:1) басқа бейіндегі стационарларда емдеуді қажет ететін қатар жүретін аурулардың болуы;2) эпидемиологиялық қауіпті кезеңдегі жұқпалы аурулар. 

7. Стационарлық клиникалық бөлімшелерде жоспарлы емдеуге жатқызу кезінде клиникалық бөлімше меңгерушісі немесе психиатр (нарколог), қабылдауБөлім келесі іс-шараларды жүзеге асырады:

1) науқасты сәйкестендіру;2) қолда бар медициналық және өзге де құжаттаманың болуын және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР ДСМ-27 «Қазақстан Республикасында медициналық көмек көрсету стандартын бекіту туралы» бұйрығына сәйкестігін тексереді. Қазақстан Республикасындағы стационарлық жағдайлар» туралы» қажет болған жағдайда реттелетін және (немесе) қосымша тексерулерге жібереді;

3) ауруханаға жатқызу туралы заңды күшiне енген сот шешiмiнiң/өкiмiнiң, бар болса, бар-жоғын тексередi;

4) психикалық және соматикалық жай-күйді, зертханалық диагностикалық зерттеулердің нәтижелерін бағалайды, шұғыл медициналық көмек көрсету қажеттілігін және (немесе) ауруханаға жатқызуға көрсеткіштер мен қарсы көрсеткіштердің болуын анықтайды;

5) диагностикалық және емдеу хаттамаларына сәйкес алдын ала диагнозды белгілейді, дифференциалды диагностиканың көлемін, бақылау режимін, емдік тамақтануды және басқа да емдік-диагностикалық іс-шараларды айқындайды;

6) № 175 бұйрығымен бекітілген бастапқы медициналық құжаттаманы толтырады (электрондық МИС форматы);

7) емделушіні жасырын емдеу кезінде науқастың аты мен әкесінің аты (болған жағдайда), туған күні, тұрғылықты жерінің мекенжайы науқасқа сәйкес толтырылады;

8) Емдеуге жатқызу бюросының порталына ақпараттың енгізілуін қамтамасыз етеді. 

8. Анонимді емдеу үшін психоактивті заттарды қолданудан туындаған психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар адамдарды стационарлық клиникалық бөлімшелерге жоспарлы түрде жатқызу кезінде клиникалық бөлімшенің немесе қабылдау бөлімінің меңгерушісі немесе психиатр (нарколог) келесі іс-шараларды жүзеге асырады:

1) пациентке тіркеу медициналық кодын береді. Бұл код медициналық жазбалардағы науқастың тегінің орнына толтырылады. Аты мен әкесінің аты (бар болса), туған күні, тұрғылықты мекенжайы науқасқа сәйкес толтырылады;

2) міндетті және (немесе) қосымша емтихандардан өтуге нұсқау береді;

3) психикалық және соматикалық жай-күйді, зертханалық диагностикалық зерттеулердің нәтижелерін бағалайды, шұғыл медициналық көмек көрсету қажеттілігін және (немесе) ауруханаға жатқызуға көрсеткіштер мен қарсы көрсеткіштердің болуын анықтайды;

4) диагностикалық және емдеу хаттамаларына сәйкес алдын ала диагнозды белгілейді, дифференциалды диагностиканың көлемін, бақылау режимін, емдік тамақтануды және басқа да емдік-диагностикалық іс-шараларды айқындайды;

5) № 175 бұйрығымен бекітілген бастапқы медициналық құжаттаманы толтырады (электрондық МИС форматы);

6) Емдеуге жатқызу бюросының порталына ақпараттың енгізілуін қамтамасыз етеді. 

9. Төтенше жағдайлар бойынша стационарлық клиникалық бөлімшеге жатқызылған кезде клиникалық бөлімшенің немесе қабылдау бөлімінің меңгерушісі немесе психиатр дәрігері (наркологы), не кезекші дәрігері мынадай қызметті жүзеге асырады:

1) науқасты сәйкестендіру;

2) психикалық және соматикалық жағдайларды, зертханалық диагностикалық зерттеулердің нәтижелерін бағалайды және жедел жәрдем деңгейінде шұғыл көмек көрсету қажеттілігін және (немесе) ауруханаға жатқызуға көрсеткіштер мен қарсы көрсеткіштердің болуын анықтайды;

3) диагностикалық және емдеу хаттамаларына сәйкес алдын ала диагнозды белгілейді, дифференциалды диагностиканың көлемін, бақылау режимін, емдік тамақтануды және басқа да емдік-диагностикалық іс-шараларды айқындайды;

4) № 175 бұйрығымен бекітілген бастапқы медициналық құжаттаманы толтырады (электрондық МАЖ форматы);

5) Емдеуге жатқызу бюросының порталына ақпараттың енгізілуін қамтамасыз етеді. 

10. Стационарлық клиникалық жағдайларда жоспарлы және шұғыл госпитализациялау кезінде клиникалық бөлімшенің немесе жедел жәрдем бөлімшесінің медбикелері клиникалық бөлімшенің немесе қабылдау бөлімінің меңгерушісі немесе психиатр (нарколог) дәрігерінің тапсырмасы бойынша келесі іс-шараларды жүзеге асырады:

1) антропометриялық деректерді өлшейді;

2) № 175 бұйрығымен бекітілген бастапқы медициналық құжаттаманы толтырады (электрондық МАЖ форматы);

3) Емдеуге жатқызу бюросының порталына ақпаратты енгізеді;

4) медициналық тағайындауларды (қажет болған жағдайда) жүзеге асырады.

«БЕКІТЕМІН»

«Жамбыл облыстық психикалық

 денсаулық орталығы»

ШЖҚ МКК бас дәрігері 

__________ С.Д.Жетібаев

 

 

Апиынтектес  агонистер қолдау терапиясын  алудың тәртібі мен шарттары

Қазақстанда апиынтектес   агонистер   қолдау терапиясы бірқатар шарттарды сақтауды талап етеді. Бұл шарттар ҚР ДСМ 08.12.2005 ж. №609 бұйрығында қарастырылған.

1. Апиынтектес агонистер  қолдау терапиясы апиынтектестерге тәуелді клиникалық белгілері бар тұлғаларға ғана қолданылуы тиіс.
2. Пациент метадон алатын елді мекенде тұрақты тұруы керек.
3. Пациенттің ашық түрде ақпарат алатын бағдарламаға қатысуға келісім беруі керек.
4. Пациент зәрінде героин мен апиынтектестердің жоқтығына талдау жасауға қажетті зәр тапсыруға келісімін беруі тиіс.
5. Апиынтектес агонистер қолдау терапиясын тағайындау көрсеткіштері:

1) апиынтектестерге тәуелділік диагнозының бар болуы;

2) саналы түрде ақпарат беру қабілетінің болуы;

3) Қазақстан Республикасы азаматтығының болуы;

4) жасы 18-ден жоғары болуы;

5)сонымен қатар төмендегі критерийлердің  біреуінің болуы;

–  есірткілік инъекция алудың расталған өтілі болуы(кем дегенде 3 жыл);

–  емдеудің 2-3 сәтсіз әрекеттерінің құжаттары болуы;

6.Метадонмен емдеуді тағайындаудың қарама – қарсы көрсеткіштері мына жағдайлар болып табылады:

а) препаратқа жоғары сезімталдық (аллергиялық белгілер);

б) ауыр когнитивті бұзылушылықтар немесе ақыл –есінің кемістігі.

7.Келесі жағдайларда пациенттердің бағдарламадан шығарылуы қарастырылған:

–  есірткілерді заңсыз пайдалануды жалғастыру (қан мен  зәр құрамындағы  есірткілік заттарға жасалған тест нәтижелері бойынша);

–  алкогольді өнімдерді жиі қолдану себебінен клиникалық алкогольдік тәуелділік белгілерінің болуы;

–  бағдарламаға жиі қатыспауы, бағдарламаның дәрігері және психолог/психотерапевтісі  байланысынан бас тартуы;

–  метадон тарату кабинетінен метадонды сыртқа рұқсатсыз шығаруға әрекет жасауы;

– бағдарламаның басқа қатысушылары мен персоналға  агрессиялық әрекет жасауы.

8. Апиынтектес агонистер қолдау терапиясын еріксіз тоқтату:

Медициналық ұйымның басты міндеттерінің бірі өз персоналы мен пациенттерді мүмкін болатын зиянды әрекеттерден қорғау болып табылады.

9. Апиынтектес агонистер қолдау терапиясына қатысушыларға қатысты барлық шешімдер комиссия арқылы жүзеге асырылады.

«БЕКІТЕМІН»

«Жамбыл облыстық психикалық

 денсаулық орталығы»

ШЖҚ МКК бас дәрігері 

__________ С.Д.Жетібаев

 

 

Стационарлық емауыстыру көмек түрлерін алу  шарттары мен тәртібі  

1.Психикалық және тәртіпбұзылушылықтары бар тұлғаларды  стационарлық емауыстыру көмек түрінде емдеу күндізгі стационарларда жүргізіледі.

2. 2. Күндізгі стационарға орналастыру жоспарлы түрде жүзеге асырылады.
3. Психикалық және тәртіпбұзылушылықтары бар тұлғаларды күндізгі стационарда емдеуге арналған көрсеткіштер:

1) тәулік бойы қадағалауды талап етпейтін,  белсенді терапияны қажет ететін психикалық және тәртіпбұзылушылықтары бар тұлғалар (субкомпенсация кезеңі, декомпенсация);

2) тәулік бойы қадағалауды талап етпейтін, невротиялық немесе неврозтектес деңгейдегі  психикалық және тәртіпбұзылушылық жағдайлары   асқынған  тұлғалар;

3) тәуліктік  стационардағы емнен кейін қарапайым өмірге бірте – бірте бейімделу қажеттілігі;

4) тәуліктік стационарда қадағалауды талап етпейтін терксерулер мен сараптамалар өткізу.

4. 4. Күндізгі стационарда емделуге қарама – қарсылық көрсеткіштер:

1) басқа салалардағы стационардағы емді талап ететін қосарлы аурулардың болуы;

2) шұғыл көрсеткіштері бойынша стационарлық емді талап ететін психопатологиялық жағдайлар;

3) басты құрысуларының болуы (айына бірнеше рет);

4) эпидемиологиялық қауіпті жағдайдағы инфекциялық аурулар.

5. Психикалық бұзылушылықтары бар тұлғалардың күндізгі стационарда емделу ұзақтығы 30 күндей. Алкоголь өнімдерін пайдаланған психикалық және тәртіпбұзылушылықтары бар тұлғаларды күндізгі стационарда емдеу ұзақтығы 8 күннен артық болмайды.   Пациенттің халі тәулік бойы медициналық бақылауды және емдеуді талап ететін  жағдайларда, психикалық денсаулық орталығының тиісті стационарлық бөлімшесіне орналастырылады.
6. 6. Күн сайын күндізгі стационарда болу уақыты 6 сағаттан кем болмауы тиіс. Психикалық бұзылушылықтары бар тұлғалар үшін психотропты дәрілерді қабылдау уақытын ескере отырып, 2 рет   тамақтану қарастырылған.

7. 7. Психикалық және тәртіпбұзылушылықтары бар тұлғаларды күндізгі стационарға орналастыру кезінде күндізгі стационардың немесе қабылдау бөлімшесінің меңгерушісі немесе дәрігер – психиатры (нарколог) келесі шараларды жүзеге асырады:

1)пациентті идентификациялайды;

2) медициналық және басқа да құжаттарының  болуын және сай келетіндігін тексеріп, қажет болған жағдайда регламентті және (немесе) қосымша тексерулерден өтуге жолдайды;

3)психикалық және соматикалық жағдайын,  сонымен қатар зертханалық – диагностикалық зерттеулердің нәтижелерін бағалап, орналастыруға қажетті көрсеткіштердің, қарама – қарсы көрсеткіштердің бар болуын анықтайды;

4) алдын ала берілген диагнозын белгілеп, диагностикалау және емдеу хаттамаларына сай  дифференциалды диагностикалау көлемін, емдік тамақтану және басқа да емдік – диагностикалық іс – шараларды анықтайды.

5)№175 бұйрықпен (МИС электрондық үлгісі) бекітілген бастапқы медициналық құжатты толтырады.

8. 8. Психикалық және тәртіпбұзылушылықтары бар тұлға күндізгі стационарға түскеннен кейін медбике келесі іс – шараларды жүзеге асырады:

1) антропометриялық мәліметтерді өлшеу;

2) )№175 бұйрықпен (МИС электрондық үлгісі) бекітілген бастапқы медициналық құжатты толтыру;

3) дәрігерлік тағайындауларды орындау.

9.Пациенттің сауығуы немесе психикалық жағдайы жақсаруына байланысты амбулаториялық емдеуге аудару мүмкіндігі болған уақытта, сонымен қатар күндізгі стационарға орналастыруға негіз болған тексерулер, сараптамалар аяқталуына қарай стационардан шығарылады.

Пациент күндізгі стационардан шығарылған күні эпикриз жасалып, оның көшірмесі амбулаториялық науқастың медициналык картасына тіркеу үшін  пациенттің тұрғылықты мекен жайындағы бастауыш психикалық денсаулық орталығына жолданады.

13. Күндізгі стационардан шығарылған стационарлық науқастың медициналық картасы ұйым архивінде белгіленген мерзімге дейін сақталады.

«БЕКІТЕМІН»

«Жамбыл облыстық психикалық

 денсаулық орталығы»

ШЖҚ МКК бас дәрігері 

__________ С.Д.Жетібаев

  

 

Жоспарлы госпитальдауға арналған қарсы көрсеткіштер 

1.Пациентте контагиозды инфекциялардың болуы (ВИЧ/СПИД-тен басқа).

2.Созылмалы соматикалық аурулардың асқыну жағдайлары.

3.Шұғыл және қарқынды терапиялық іс – шараларды қажет ететін ауыр соматикалық жағдайлар.

Террористік актілерді болдырмау жөніндегі халыққа арналған жаднама

Мұқият болыңыздар! Үйіңіздің кіреберісіндегі, аулаларыңыздағы, көшедегі бөгде заттар мен адамдарды дер кезінде өздеріңіз ғана байқай аласыздар.
Қырағы болыңыздар! Маңайдағы адамдардың жүріс-тұрысына, орынсыз жатқан иесіз мүліктер мен заттарға көңіл аударыңыздар.
Үйлеріңіздің қауіпсіздігін қамтамасыз етіңіздер: кіреберісте  домофонымен темір есік орнатыңыздар, жертөлелер, үй шатырлары және техникалық ғимарат есіктерінің ашық-жабықтығын тексеріңіздер.
Көліктегі жолаушының күдікті жүріс-тұрысын көріп тұрып, байқамаған сыңай танытпаңыздар! Сіздер көлікпен жүру қауіпсіздігін сақтауға толық құқылысыздар.
Ешқашан, тіпті, өте қауіпсіз болса да, қандай да бір сақтау немесе басқа біреуге беру үшін біреудің қолынан зат алмаңыздар.
Қолайсыз (иесіз) жерде күдік тудыратын затты тауып алу сіздің сақтығыңызды әлсіретуге тиіс емес. Қаскөй адам оны бір нәрседен, біреуден қорыққандықтан тастай қашуы мүмкін.
Тіпті, сіздің жарылғыш құрылғыларын білетін жеке тәжірибеңіз болса да, онымен бір нәрсе жасауға тырыспаңыз. Өздігінен жарылғыштар өте сезімтал және әккі болып келеді.
Күдік тудыратын затқа жақындамаңыздар, тіпті қол тигізбеңіздер,      бұл – өмірлеріңізге өте қауіпті.
Жарылғыш құрылғылар туралы балаларыңызға айтып отырыңыздар.
Балаларыңызға қауіпсіздік шараларын: бейтаныс адаммен көшеде сөйлесуге, үйде есік ашуға, жерде жатқан иесіз ойыншықты алуға, көзге түскен затқа жақындауға болмайтынын және т.б. үйретіңіздер.

1. Хатшылар (диспетчерлер, кезекшілер және т.б.) анониммен  (хабар берген бейтаныс адаммен) берік байланыс жасауы керек. Ол үшін:
1) өзін таныстыруы  (өзінің, әкесінің атын, лауазымын айтуы);
2) сөйлеушіні тыныштандыруға тырысуы;
3) оның талаптары дер кезінде әкімшілікке жеткізілетіндігіне сендіруі қажет.

2. Анонимнің талаптарын анықтауы және қауіптің сипаты туралы ақпарат алуы қажет. Ол үшін:
1) жасырын адамды мұқият тыңдап, барлық талаптарын оның айтуы бойынша  жазуы;
2) кез келген сылтаумен оның өз талаптарын қайталауын ұсынуы;
3) анонимге әңгімені неғұрлым көбірек айтқыза отырып, қауіптің сипаты және  оның іске асырылу  уақыты туралы нақтылайтын сұрақтар қоюы керек.

3. Анонимнің іс-әрекеттерінің себебін анықтау керек. Ол үшін:
1) анонимнің көздеген мақсаты туралы сұрақ қою, осы ретте қатыстылығыңызды сездіре отырып, анонимнің жауаптарын мұқият тыңдау;
2) анонимге өз мүдделерін іске асырудың басқа жолдарын  ұсыну.

4. Анониммен байланысты тоқтатар кезде онымен болған әңгіменің маңызды сәттерін қайталап сұрай отырып, талаптарының  әкімшілікке жеткізілетіндігін айту керек. Кез келген орынды сылтаулармен оны қайтадан телефон шалуға көндіруге тырысу керек.

5. Әңгіме кезінде әңгіменің фонограммасын жазудың барлық мүмкін  шараларын қолдану керек.

6. Болған оқиғалар туралы:
1) «02» телефоны арқылы құқық қорғау органдарына;
2) объекті әкімшілігінің басшыларына хабарлау керек.

7. Егер телефоныңызда нөмір анықтағыш болмаса немесе ол істемей қалса, телефон тұтқасын ілмей, жанына қойыңыз. Басқа телефоннан телефон стансасына қоңырау шалған телефон нөмірін (қалалық, қалааралық) анықтап беруді өтініп телефон шалыңыз.

8. Қауіп-қатер туралы үрей тудырмау және бейкәсіби іс-қимылды болдырмау үшін ол туралы міндетті түрде білулері  қажет адамдардан басқа ешкімге хабарламау керек.

1. құқық қорғау органдарына хаттың (жазбалардың, дискеталардың, т.б.) сақталуы  және оны жылдам жеткізу үшін шаралар қолдануы;
2. хаттарды (жазбаны, дискетаны және т.б.) мүмкіндігінше  полиэтилен пакетке салуы;
3. құжатта саусағының таңбасын қалдырмауға тырысуы;
4. егер құжат конвертте болса, оны ашу конверттің сол жақ немесе оң жақ жиектерін қайшымен қию арқылы жасалуы;
5. құжаттың өзін, конвертті, оралған затты, барлық қолда барды сақтауы. Еш нәрсені лақтырмауы;
6. басқа адамдарға хаттың (жазбаның) мазмұнымен танысуға рұқсат етпеуі;
7. хатты (жазбаны және т.б) алған немесе тапқан кездегі жағдайды есте сақтауы;
8. алынған авторы беймәлім материалдардың үстінен жазуға, сызуға болмайды. Оларды бүктеуге, умаждауға, тігуге, желімдеуге рұқсат етпеуі;
9. алынған авторы беймәлім материалдарды олардың нақты белгілерін (түрін, санын, қандай тәсілмен және неде орындалғанын, мәтіннің қандай сөзден басталып және қандай сөзбен аяқталатын, қол қойылғандығы және т.б), сондай-ақ оларды табу немесе алу жағдайларын нақты көрсетіп, ілеспехатпен құқық қорғау органдарына жіберулері керек.

Табылған заттың жарылыс қаупі  болуы мүмкін екендігін дәлелдейтін белгілері:

1. машинада, баспалдақта, пәтерде және т.б. жерде беймәлім түйіншектің немесе қандай да бір заттың болуы;
2. машинаның астынан шығып тұрған сым темір, бау, сым, қорек көзі немесе оқшаулау лентасы;
3. бөтен сөмке, портфель, қорапша, қандай да болсын зат; машинада, пәтер есігінің алдында, кіре берісте табылған заттың өзгеше орналастырылуы;
4. табылған күдік тудыратын заттағы шу (сағат тетігіне тән сипаттағы дыбыс, жиілгі төмен шу);
5. Біліп жүріңіз: заттың сыртқы пішіні оның негізгі мақсатын жасырып тұруы мүмкін.Жарылғыш құрылғылар үшінкамуфляж ретінде кәдімгі тұрмыстық заттар: сөмкелер, пакеттер, түйіншектер, қорапшалар, ойыншықтар және тағы да басқа заттар пайдаланылады.

1. қоғамдық көлікте:

– қасыңыздағы адамдардан сұраңыз;
– заттың (сөмкенің және т.б.) кімдікі екенін немесе кім қалдырып кетуі мүмкін екенін анықтауға  тырысыңыз;
– егер иесі анықталмаса, табылған зат туралы дереу жүргізушіге (машинистке және т.б.) хабарлаңыз.

2. үйіңіздің кіре берісінде:

– көршілерден сұраңыз, мүмкін ол зат соларға тиесілі шығар. Егер иесі анықталмаса, табылған зат туралы дереу ІІМ, ҰҚК органдарына хабарлаңыз.

3. көшеде, саябақта және т. б.:
– айналаңызға қараңыз, егер мүмкіндік болса, заттың иесін анықтауға тырысыңыз. Егер ол анықталмаса, полиция қызметкерлеріне немесе тікелей ІІМ, ҰҚК органдарына хабарлаңыз;
– құқық қорғау органдары келгенше затты бөгде адамдардан оқшаулауға тырысыңыз. Олар келген соң зат табылған уақыт туралы ақпарат беріңіз.

4. мекемелерде, ұйымдарда:
– тауып алған зат туралы объект әкімшілігі басшысына дереу хабарлаңыз.

Мыналарға тыйым салынады:

– табылған затты ұстауға, ашуға және орнынан қозғауға;
– табылған бөгде затты пайдалануға;
– заттарды орындарынан қозғауға, бір жерден екінші жерге дөңгелетіп апаруға, қолға алуға;
– көтеруге, тасуға, қалтаға, портфельге, сөмкеге салуға және т.б.;
– жерге көмуге немесе оларды су қоймаларына тастауға;
– заттардан шығып тұрған сым темірлерді немесе сымдарды үзіп тастауға немес тартуға, оларды залалсыздандыруға тырысуға;
– мүмкіндігінше оған жақын аралықта радио- және электр-аппараттарын, ұялы телефондарды пайдалануға;
– табылған затпен немесе күдік тудыратын заттармен жеке іс-қимыл жасауға тырыспаңыз, олар жарылғыш құрылғылар болуы мүмкін, бұл жарылысқа, көптеген құрбандыққа, қирауға әкелуі мүмкін.

Егер сіз жарылу аймағында қалсаңыз, естен танбай, қимылдай алатын халде болсаңыз, еңбірінші кезекте түтін мен жалын жоқ жерге қарай жүруге, еңбектеуге тиіссіз.
Егер сіз жарылыс кезінде зардап шекпесеңіз, ал қасыңызда зардап шеккен адамдар болса, олардың жан-күйлерін бағалаңыз: тамыры соға ма, адам есін жоғалтқан жоқ па? Ешқашан оның есін мүсәтір арқылы жиғызуға тырыспаңыз. Естен тану – бұл организмнің сыртқы әсерден қорғануы. Егер зардап шеккен адамның сынған жерлері болмаса (оның сүйектерін мұқият басып көріңіз), оны қырынан жатқызыңыз. Ол шалқасынан жатса, құсыққа шашалып, етпетінен жатса тұншығып қалуы мүмкін. Күре тамырдан қан кеткен (алқызыл қан шапшып жатса) кезде жарақатты неғұрлым тез, тым болмағанда, саусақпен басып, содан соң жараның жоғары жағынан жіппен, белбеумен, баумен, белдікпен таңу керек.

Егер сіз ғимараттың қираған үйінділері арасында қалсаңыз, жасымауға тырысыңыз. Тынышталыңыз. Терең және бірқалыпты тыныс алыңыз. Өзіңізді біреулердің құтқаратынына иландырыңыз. Дыбыс беру және бір нәрсені тарсылдату арқылы адамдардың көңілін аударыңыз. Егер сізғимараттың қираған үйінділерінің түбінде қалсаңыз,  сізді жаңғырық дыбыс анықтағыш арқылы тауып алу үшін кез келген металл затты (сақина, кілт және т.б.) оңды-солды қозғап, дыбыс шығарыңыз.
Егер айналаңыздағы кеңістік біршама кең болса, оттықты тұтандырмаңыз.  Оттегін сақтаңыз.
Қабырғалардың қайта опырылып құлауын болдырмауға тырысып, абайлап жылжыңыз, сырттан соққан ауаның қозғалысы бойынша  бағдар ұстаңыз. Егер мүмкіндігіңіз болса, қолға ұстауға келетін заттардың (тақтайлар, кірпіштер  және т.б.) көмегімен төбені бекітіңіз, содан соң  көмек күтіңіз. Қатты шөл қысқан кезде кішкентай тасты аузыңызға салып, сорыңыз. Мұрныңызбен тыныс алыңыз.

Адамдарды кепілге алудың әрбір нақты жағдайы өзгеше және басқалардан ерекшеленеді.
Сонымен қатар егер сіз кепілге алынсаңыз:  
1) өз-өзіңізге мүмкіндігінше жылдам келіңіз, тынышталыңыз және үрейленбеңіз;
2) егер өзіңізді немесе көзіңізді байлап қойса, бойыңызды еркін ұстауға тырысыңыз, терең тыныстаңыз;
3) болуы мүмкін қатаң сынаққа жеке адами, моральдық және эмоционалдық тұрғыда дайын болыңыз. Осы ретте адамдарды ұстаудың көптеген жағдайларында кепілге алынғандардың тірі қалғандығын есте сақтаңыз. Сізді босату үшін құқық қорғау органдарының кәсіби шаралар қолданып жатқанына сеніңіз;
4) егер қашып кете алатыныңызға толық сенімді болмасаңыз, қашуға тырыспаңыз;
5) террористер туралы мүмкіндігінше көбірек ақпаратты есте сақтаңыздар. Олардың санын, қарулану дәрежесін мақсатқа сай белгілеу, дене бітіміне, сөйлеу акценті мен тақырыбына, темпераментіне, өзін ұстау мәнеріне және т.б. сыртқы пішінін сипаттайтын ерекшеліктерге көңіл аудара отырып, барынша толық кескінін жасау. Жан-жақты ақпараттың соңынан террористердің жеке бастарын анықтауда құқық қорғау органдарына көмегі тиеді;
6) әр түрлі белгілер бойынша өзіңіз отырған (қамалған) орынды  анықтауға тырысыңыз;
7) мүмкіндігінше терезелерден, есіктерден және адам ұрлаушылардың өздерінен алысырақ, яғни құқық қорғау органдары белсенді шаралар қабылдаған жағдайда (үй-жайға шабуыл, мергендердің қылмыскерлерді көздеп атуы және т.б.) неғұрлым қауіпсіз жерге орналасыңыз;
8) ғимаратқа шабуыл жасаған жағдайда қолды желкеңізге қойып, еденге етпеттеп жату;
9) егер шабуыл жасаған және басып алған кезде Сізбен әдепкіде (Сіздің жеке басыңызды анықтағанға дейін) ықтимал қылмыскер ретінде бірқатар дөрекі іс-әрекетке барса, ашуланбаңыз. Сізді тінтуі, қолыңызға кісен салуы, байлауы, эмоционалдық немесе жеке басыңызға жарақат жасауы, тергеуге алуы мүмкін. Бұл тәрізді жағдайларға түсіністікпен қараңыз, шабуылдаушылардың мұндай әрекеттері (барлық адамды түпкілікті сәйкестендіргенге және шынайы қылмыскерлерді анықтағанға дейін) дәлелденген.

Егер сіз қауіпсіз жерге көшіруді бастау туралы ақпаратты  үйіңізде естісеңіз: 

1) ауа-райына қарай киініңіз, құжаттарыңызды, ақшаларыңызды, бағалы заттарыңызды алыңыз;
2) электрді, газды, суды ажыратыңыз, пештегі (алауошақтағы (камин) отты сөндіріңіз;
3) көшу кезінде егде және ауыр науқастарға көмек көрсетіңіз;
4) кіреберіс есікті құлыптап жабыңыз;
5) ғимараттан шығыңыз және көшірушінің командасын орындаңыз, тастап кеткен үй-жайға жауапты адамдардың рұқсатынан кейін ғана қайта оралыңыз.

Егер сіз қауіпсіз жерге көшіруді бастау туралы ақпаратты  жұмыс орныңызда естісеңіз: 

1)асықпай және дүрлікпей жұмыс құжаттарыңызды сейфке  немесе кілтпен жабылатын үстел жәшіктеріне жинаңыз;
2) өзіңізбен бірге жеке заттарыңызды, құжаттарыңызды, бағалы заттарыңызды алыңыз;
3) ұйымдастыру техникаларын, электр құрылғыларын сөндіріңіз;
4) есікті кілттеп жабыңыз және көшіру тәсімінде белгіленген бағытпен жүріңіз;
5) ғимараттан шығыңыз және көшіру басшысының командасын орындаңыз.